In onze vorige blog zijn we ingegaan op de noodzaak voor nieuwe vormen van leiderschap, waarin de centrale sturende en beslissende rol van de manager plaats maakt voor een met meer vertrouwen, autonomie voor medewerkers en collectieve sturing. Nu is dit niet nieuw; een pionier als Ricardo Semler [1] van Semco , bijvoorbeeld, paste dit al met succes toe in de jaren ’80 en vele organisaties experimenteren al enige tijd met zelfsturende teams. En daar zijn klinkende successen bij.

Het voorbeeld van Buurtzorg: Zelfsturing in de zorg

Een mooi en vaak aangehaald voorbeeld hiervan is dat van Buurtzorg, een thuisorganisatie die vol inzet op dienstverlening vanuit zelfsturende teams. Oprichter Jan Blok had genoeg van de bureaucratie die hij tegenkwam in de sector waarin hij al jaren werkte. Als antwoord op de stijgende werkdruk en kosten kozen veel organisaties hier voor strakke regulering en protocollering van het werk, waardoor de eigen inbreng door zorgverleners sterk werd beperkt en zij moeilijk konden inspelen op persoonlijke behoeften van cliënten. Het gevolg was een groeiende onvrede bij cliënten en frustratie bij de zorgmedewerkers, wat weer leidde tot een stijgend ziekteverzuim en hoog personeelsverloop. Kortom; een negatieve spiraal. 

De omslag bij Buurtzorg

Blok gooide het over een andere boeg. In Buurtzorg hebben medewerkers zelf de regie en beslissen de teams zelfstandig wie, wanneer welke zorg ontvangt en door welke professional die wordt geleverd, met als uitgangspunt de behoeften van cliënten. Dit vertaalt zich niet alleen in betere zorg en tevreden cliënten, maar ook in klinkende bedrijfsresultaten en een lager ziekteverzuim dan elders in de markt.[2]

“Managers zien dat ze niet alles meer zelf kunnen sturen, en dat zelfredzaamheid van teams en participatie van medewerkers nodig is in de hele organisatie.” – Katharina Kohlmayr

Waarom vinden organisaties de overstap naar zelfsturing moeilijk?

Nu is Buurtzorg zeker niet het enige voorbeeld van het succesvol inzetten van zelfsturende teams, zo laat Fréderic Laloux overtuigend zien dat organisaties die meer gebruik maken van talenten van medewerkers uitstekend kunnen presteren.[3] Toch vinden veel organisaties het ingewikkeld om een dergelijke overstap naar meer zelfredzaamheid op de werkvloer te maken. 

De uitdaging voor managers

We spraken hierover met onder anderen Katharina Kohlmayr, die als expert in persoonlijke ontwikkeling en zelfleiderschap mensen en organisaties ondersteunt in veranderings- en groeiprocessen. Zij ziet dat de managers die zij begeleidt moeite hebben met de groeiende complexiteit binnen de organisatie en daarbuiten, en met de veranderingen die nodig zijn om daarop in te spelen. “Managers zien dat ze niet alles meer zelf kunnen sturen, en dat zelfredzaamheid van teams en participatie van medewerkers nodig is in de hele organisatie. Dat vraagt om vertrouwen in medewerkers, dat zij de juiste observaties maken en de juiste beslissingen nemen, en hiërarchisch denken zit daarbij in de weg. Wat je vaak ziet is dat als managers zelf zaken niet overzien, ze beslissingen en initiatieven van medewerkers blokkeren waardoor die gefrustreerd raken. Dat werkt dus contraproductief, ook voor de organisatie.” 

Controle loslaten: een cultuurverandering

Maar controle loslaten en medewerkers vertrouwen en autonomie geven botst met de bestaande manier van werken en zelf-sturing is ook niet voor iedereen passend, nuanceert Kolmayr. ”Niet elke medewerker zit te wachten op meer verantwoordelijkheid; sommige mensen vinden het nu eenmaal prettig om gewoon opdrachten uit de voeren. De verhouding is ongeveer 50/50 en dat is ook prima, maar de mensen die het kunnen en willen moeten daarvoor wel meer de ruimte krijgen. En dat vraagt dus ook om een rolverandering van de manager.” De vraag is wel: hoe krijg je die mee? Anders gesteld: hoe buig je de bestaande cultuur van controle om naar een waarin medewerkers voldoende ruimte krijgen om hun werk optimaal te doen? Daarover meer in mijn volgende blog.

Referenties:

[1] “The Semco Way”, Ricardo Semler (2007).
[2] Meer weten? Beluister de podcast over Buurtzorg ( https://www.buzzsprout.com/2093217).
[3] Frederic Laloux, Reinventing Organisations, Het Eerste Huis (2015).